کارشناسان ضمن انتقاد از سدسازی در بکرترین جنگلهای کشور میگویند که ساخت سد در منطقهای که میزان بارندگی آن ۲هزار میلیمتر است چه توجیهی میتواند داشته باشد بهویژه آنکه بیش از ۳هزار هکتار از رویشگاههای بیجایگزین هیرکانی را به ورطه نابودی میکشاند؟
سد شفارود که در ۶ کیلومتری جنوبغربی رضوانشهر و ۶۵ کیلومتری رشت روی رودخانه شفارود در حالِ ساخت است با استناد به تفاهمنامه مورخ ۸۸/۲/۶ رئیس وقت سازمان حفاظت محیطزیست، وزیر نیرو و وزیر جهادکشاورزی در دستور کار قرار گرفت. براساس همین تفاهمنامه، شرکت سهامی آب منطقهای گیلان ملزم به تهیه طرح احیای منطقه برای جبران خسارت وارده به اراضی مذکور(عرصههایی که تخریب میشود) شده است. درنظر گرفتن مکان مناسب برای اسکان مجدد و تعیین شغل مناسب برای ساکنان منطقه با توجه به مشاغل قبلی از دیگر ملاحظاتی است که در احداث این سد درنظر گرفته شده است. علاوه بر این، هرگونه توسعه اراضی کشاورزی و تغییر کاربری اراضی جنگلی در حریم مخزن و پایاب سد ممنوع است.
دکتر هادی کیادلیری، رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد واحد علوم وتحقیقات پیش از این در گفتوگو با همشهری اعلام کرد که با ساخت سد شفارود ۱۰۰هکتار از جنگلهای هیرکانی بازمانده از دور سوم زمینشناسی قلعوقمع و ۲۱۹هکتار از اراضی منطقه برای احداث دریاچه، کانالها، پایابها و جاده دسترسی تخریب میشود.
اما مهندس فاطمه ظفرنژاد، پژوهشگر آب و توسعه پایدار در پی بازدید از منطقه و مطالعات میدانی اعلام کرده که وسعت دریاچه سد و حریم آن ٣۴٨۶ هکتار است و در واقع با ساخت سد ٣٣۶۴ هکتار جنگل هیرکان نابود میشود و ۶۵ هکتار عرصههای مسکونی، ١٢هکتار باغ، ١,۵هکتار شالیکاری و ٣٠ هکتار رودخانه و حریم آن قربانی این سد میشود. با وجود این، ساخت این سد همچنان ادامه دارد.
در آخرین اعتراضات، شماری از تشکلهای مردم نهاد محیطزیست، انجمنهای تخصصی گردشگری و دوستداران محیطزیست با صدور بیانیهای که نسخهای از آن برای همشهری ارسال شده است نسبت به ادامه ساخت سد شفارود در جنگلهای هیرکانی هشدار دادهاند. در بخشهایی از این بیانیه آمده است: «بلندترین سد غلتکی ـ بتنی ایران در حالی، در کمالِ شگفتی، در پربارانترین استان کشور در حال ساخت است که صدها هکتار از بهترین جنگلهای باستانی هیرکانی را هدف قرار داده است؛ جنگلهای بسیار باارزشی که از هیچ راهی نمیتوان آنها را احیا کرد. متأسفانه از سال ۱۳۳۴تا سال ۱۳۸۶سالانه ۳۰۰۰هکتار از جنگلهای شمال کشور از بین رفتهاند که ساخته شدن این سد نیز به سرعتبخشیدن به این فاجعه مؤثر است.
سدِ شفارود، که در ۶ کیلومتری جنوبغربی رضوانشهر و ۶۵ کیلومتری رشت روی رودخانه شفارود در حالِ ساخت است، حتی فاقد تأییدیه ارزیابی محیطزیستی، یعنی ابتداییترین مجوز برای شروعِ کار است؛ تأییدیهای که پیشینه ساخت طرحهای توسعهای ناپایدار گواهند که گرفتنش چندان سخت نیست و حتی داشتنش هم مجوزی برای اجرای چنین طرح ویرانگری نمیتواند باشد. این سد روی گسل شالم ـ آستارا و همچنین شیب زیاد دامنه کوه واقع شده است و به همین دلیل دور از انتظار نیست اگر، گذشته از افزایش احتمال وقوع زمینلرزه، در آینده قربانیان انسانی هم داشته باشد؛ هر چند در همین مدت نیز جان کسانی را گرفته است و سببِ جابهجایی مردمانِ ۳روستا خواهد شد که آسیبهایی اجتماعی درپی دارد.
گفتنی است سدسازیهای غیراصولی – که یکی از عوامل مهم بروزِ چنین رویداد دهشتناکی است – با شتابی ویرانگر در جریان است، تا آنجا که تخمین زده میشود تا ۱۰ سال آینده فلات مرکزی ایران خالی از سکنه خواهد شد که بیانگر سیاست فاجعهبار وزارت نیرو در حوزه آب است.»
عملیات اجرایی سد مخزنی شفارود با استفاده از تسهیلات بینالمللی فاینانس خارجی از نیمهدوم سال۱۳۹۲ آغاز شد. هرچند در سایت شرکت سهامی آب منطقهای گیلان آمده است: «با اجرای این طرح که از آرزوهای دیرینه مردم و کشاورزان شالیکار غرب گیلان است، شرایط لازم جهت تأمین آب مطمئن برای بخشهای کشاورزی، شرب، صنعت و محیطزیست فراهم میگردد.» اما صاحبنظران حوزه آب، منابع طبیعی و محیطزیست کشور با اعلام اینکه ساخت سد شفارود هیچ توجیه علمی و فنی ندارد ساخت این سد را مغایر با معیارهای محیطزیستی و فاجعهای برای رویشگاههای هیرکانی اعلام کردهاند.
.